Program TOGETHER znacząco poprawił jakość życia u ponad połowy młodych dorosłych po leczeniu raka. Badanie wykazało, że 10-tygodniowa internetowa interwencja psychologiczna przyniosła klinicznie istotną poprawę w zakresie funkcjonowania emocjonalnego i codziennego u 51-59% uczestników. To pierwszy program tego typu, który łączy trening relaksacyjny, terapię poznawczo-behawioralną i wsparcie grupowe w formie dostępnej online.

Młodzi dorośli w wieku 18-39 lat, u których zdiagnozowano raka, zgłaszają gorszą jakość życia związaną ze zdrowiem niż ich zdrowi rówieśnicy oraz starsi pacjenci onkologiczni. Większość dotychczasowych programów wsparcia psychologicznego koncentrowała się na starszych osobach, pomijając specyficzne wyzwania młodych dorosłych. Nieliczne istniejące interwencje dla młodych pacjentów miały istotne ograniczenia – brakowało im skupienia na radzeniu sobie ze stresem, były prowadzone indywidualnie zamiast grupowo, a ich forma wymagająca osobistej obecności utrudniała dostęp.

W badaniu wzięło udział 51 młodych dorosłych po leczeniu raka, rekrutowanych z kilku ośrodków onkologicznych w USA oraz przez kampanie cyfrowe. Średni wiek uczestników w momencie włączenia do programu wynosił 29 lat, a diagnozę otrzymali średnio w wieku 26 lat. Najczęstszymi rozpoznaniami były chłoniaki (32%), rak piersi (16%) i białaczki (14%).

Czym jest program TOGETHER i jak działa?

TOGETHER to 10-tygodniowa internetowa interwencja grupowa prowadzona przez wykwalifikowanych psychologów za pośrednictwem wideokonferencji. Każde spotkanie trwa około dwóch godzin i obejmuje trzy kluczowe elementy: trening relaksacyjny, szkolenie z umiejętności opartych na terapii poznawczo-behawioralnej oraz edukację zdrowotną dostosowaną do potrzeb młodych dorosłych. Uczestnicy otrzymują materiały w formie zeszytu ćwiczeń oraz nagrania audio do samodzielnej praktyki w domu.

W przeciwieństwie do tradycyjnych interwencji, TOGETHER koncentruje się na treningu umiejętności zarządzania stresem, jest prowadzony w grupach, co umożliwia wsparcie rówieśnicze, oraz wykorzystuje cyfrową formę dostarczania treści dla zwiększenia dostępności. Wszystkie sesje są nagrywane, a co najmniej 10% z nich jest ocenianych przez głównych badaczy w celu zapewnienia jakości prowadzenia interwencji. Do tej pory 51 młodych dorosłych uczestniczyło w programie w ramach siedmiu grup interwencyjnych, wykazując wysoką wykonalność i akceptowalność.

Uczestnicy programu uczestniczyli średnio w 6 z 10 zaplanowanych sesji. Prawie jedna trzecia uczestników (31%) wzięła udział w dziewięciu lub wszystkich dziesięciu spotkaniach. Osoby, które ukończyły badanie i wypełniły kwestionariusze po interwencji, uczestniczyły średnio w siedmiu sesjach, podczas gdy te, które przerwały udział – tylko w trzech.

Jak program wpłynął na jakość życia uczestników?

Analiza wyników wykazała statystycznie istotną poprawę ogólnej jakości życia związanej ze zdrowiem u uczestników programu TOGETHER. Jakość życia była mierzona za pomocą standaryzowanego narzędzia FACT-G, składającego się z 24 pytań oceniających różne aspekty funkcjonowania. Poprawa utrzymywała się niezależnie od zastosowanych metod statystycznych, w tym przy uwzględnieniu osób, które nie ukończyły programu.

Szczególnie znaczące zmiany zaobserwowano w dwóch obszarach: zdrowia emocjonalnego i funkcjonowania w codziennym życiu. W mniejszym stopniu poprawiło się funkcjonowanie fizyczne i społeczne, choć i tutaj odnotowano pozytywne zmiany. Klinicznie istotna poprawa oznacza zmianę na tyle dużą, że pacjent rzeczywiście odczuwa różnicę w swoim codziennym życiu.

Czy program pomógł w radzeniu sobie ze stresem?

Uczestnicy wykazali znaczący wzrost pewności siebie w zakresie stosowania umiejętności zarządzania stresem. Badanie oceniało to za pomocą narzędzia MOCS, które mierzy przekonanie o własnej skuteczności w różnych strategiach radzenia sobie. Największe zmiany dotyczyły umiejętności relaksowania się na żądanie, asertywnego zachowania w trudnych sytuacjach oraz wybierania odpowiednich strategii radzenia sobie.

Program wpłynął również na konkretne strategie radzenia sobie ze stresem stosowane przez uczestników. Wzrosło wykorzystanie aktywnego radzenia sobie, pozytywnego przewartościowania trudnych sytuacji oraz akceptacji rzeczywistości. Uczestnicy częściej korzystali z wsparcia instrumentalnego – pomocy innych osób w rozwiązywaniu problemów. Jednocześnie zmniejszyło się obwinianie siebie za trudności oraz unikanie problemów.

Czy interwencja wpłynęła na objawy depresji i lęku?

Program TOGETHER przyniósł poprawę w zakresie objawów depresyjnych u uczestników. Objawy depresji były mierzone za pomocą krótkiej skali PROMIS, która ocenia nasilenie symptomów w ciągu ostatnich siedmiu dni. Wyniki są przedstawiane jako punkty T, gdzie wartość 50 odpowiada średniej w populacji amerykańskiej, a wyższa wartość oznacza nasilone objawy.

Poprawa objawów depresyjnych była statystycznie istotna przy większości zastosowanych metod analizy. Co istotne, 51-58% uczestników doświadczyło klinicznie znaczącej poprawy, co oznacza zmniejszenie objawów na tyle wyraźne, że mogą je odczuć w codziennym życiu. Jako próg klinicznie istotnej zmiany przyjęto zmniejszenie o 2,7 punktu T na skali PROMIS Depression.

W przypadku objawów lękowych wyniki były mniej jednoznaczne. Nie zaobserwowano statystycznie istotnej zmiany średniego poziomu lęku w grupie, choć 26-35% uczestników zgłosiło klinicznie znaczącą poprawę. Badacze sugerują kilka możliwych wyjaśnień tego zjawiska. Skala PROMIS Anxiety mierzy ogólne objawy lękowe, nie specyficzne dla doświadczenia choroby nowotworowej. Ponadto dane zbierano między sierpniem 2021 a sierpniem 2024, w okresie licznych stresorów społecznych, takich jak pandemia COVID-19.

Jakie są perspektywy dla młodych pacjentów onkologicznych?

Wyniki badania stanowią dowód koncepcji, że internetowy program wsparcia psychologicznego może przynieść rzeczywiste korzyści młodym dorosłym po leczeniu raka. Program TOGETHER wyróżnia się koncentracją na treningu umiejętności zarządzania stresem, formacie grupowym umożliwiającym wsparcie rówieśnicze oraz cyfrowej formie dostarczania treści zwiększającej dostępność. Ma wysoki potencjał do szerokiego wdrożenia i po dalszych testach mógłby zapewnić wartościowe wsparcie w okresie po leczeniu onkologicznym.

Badanie miało pewne ograniczenia, które należy wziąć pod uwagę przy interpretacji wyników. Liczebność próby była niewielka – łącznie 51 uczestników z czterech różnych badań pilotażowych. Żadne z badań nie obejmowało grupy kontrolnej, co oznacza, że nie można z całą pewnością stwierdzić, iż obserwowane zmiany wynikały wyłącznie z uczestnictwa w programie. Obiecujące wyniki wspierają kontynuację badań nad programem TOGETHER w większych grupach z wykorzystaniem randomizowanych eksperymentów.

Pytania i odpowiedzi