Benzodiazepinami określa się jedną z najpopularniejszych grup leków wykorzystywanych w psychiatrii. Pomimo sporej skuteczności działania ich użycie wiąże się z pewnym niebezpieczeństwem dla pacjentów. Jakie skutki uboczne mogą powodować benzodiazepiny?
Czym są benzodiazepiny i jak działają?
Działanie benzodiazepin opiera się na oddziaływaniu na układ GABA-ergiczny, co jest związane ze wzrostem wrażliwości receptora GABA-A. Efektem tego jest zwiększenie siły działania kwasu γ-aminomasłowego (GABA), co powoduje zahamowanie nadmiernie pobudzonego ośrodkowego układu nerwowego. Dlatego też stosowanie benzodiazepin jest rekomendowane w przypadkach nadmiernej pobudliwości i problemów z wyciszeniem – do głównych wskazań należą:
- stany katatoniczne
- problemy ze snem
- zaburzenia lękowe
- alkoholowy zespół abstynencyjny
- niektóre formy epilepsji (padaczki)
- wstępne postępowanie anestezjologiczne przed bezpośrednim użyciem znieczulenia np. przed zaplanowanym zabiegiem operacyjnym (tzw. premedykacja)
Głównymi zaletami terapii opartej na benzodiazepinach są wysoka skuteczność leczenia, szybkie działanie zastosowanych środków oraz wyjątkowo niska toksyczność dla pacjenta.
Niebezpieczeństwa związane ze stosowaniem benzodiazepin
Niestety benzodiazepiny nie są preparatami pozbawionymi wad. Podobnie jak wiele innych leków psychotropowych mogą powodować wiele skutków ubocznych, które stanowią ryzyko dla codziennego funkcjonowania pacjentów. Dlatego też lekarz decydujący się na zastosowanie benzodiazepin u chorego jest zobowiązany do przedstawienia wszystkich najistotniejszych niebezpieczeństw, które mogą wynikać z użycia wspomnianych środków farmakologicznych.
Duże ryzyko uzależnienia
Benzodiazepiny nie powinny być stosowane długotrwale i dlatego w wielu przypadkach są traktowane jako leki pierwszego wyboru. Ich intensywne działanie wyciszające pomoże w opanowaniu napadowych ataków lęku i paniki. Niestety ryzyko uzależnienia się pacjenta od benzodiazepin jest stosunkowo duże, a objawami tego typu stanu są m.in. konieczność zwiększenia dawki leku w krótkim czasie oraz pojawienie się specyficznych objawów abstynencyjnych (bezsenność, drżenie mięśni, drażliwość, wzrost niepokoju).
Ograniczenie sprawności psychomotorycznej
Relaksacyjne i uspokajające działanie benzodiazepin ma jednak swoją ciemną stronę. Detonizacyjne właściwości tej grupy leków (tj. zmniejszające napięcie mięśni) może okazać się przyczyną ograniczenia zdolności ruchowych np. utrudnienia możliwości utrzymania równowagi, czy zaburzenia prawidłowego funkcjonowania aparatu mowy. Benzodiazepiny powodują też osłabienie koncentracji i szybkości reakcji, co sprawia, że pacjenci nie mogą wykonywać czynności wymagających skupienia np. prowadzenia samochodu.
Zaburzenie czynności kognitywnych
Doraźnie zastosowane benzodiazepiny mogą oddziaływać na efektywność i jakość czynności poznawczych. Oznacza to, że w krótkim czasie po zażyciu leku może dojść do nadmiernej senności, zaburzeń pamięci, a nawet niepamięci wstecznej. Objawy te ulegają stopniowemu osłabieniu wraz z wydłużeniem czasu terapii benzodiazepinami – stanowi to jeden z sygnałów zwiększonej tolerancji na działanie leków.
Reakcje paradoksalne
Niestety u części pacjentów sięgających po benzodiazepiny istnieje ryzyko występowania tzw. reakcji paradoksalnych. Polegają one na występowaniu objawów zupełnie odwrotnych do oczekiwanych rezultatów po zastosowaniu leku m.in. pojawienia się stanów lękowych, nadmiernego pobudzenia psychoruchowego i wzmożenia agresji.
Bibliografia:
- https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/choroby/123877,dzialania-niepozadane-pochodnych-benzodiazepiny
- Krysta K. „Bezpieczne i skuteczne stosowanie benzodiazepin w zaburzeniach psychiatrycznych i towarzyszących im innych schorzeniach.” Psychiatria 2014, 11(1): 9-14.
