Zaburzenia lękowe to grupa schorzeń psychicznych, które dotyczą jednakowo dzieci, młodzież, osoby dorosłe oraz seniorów. Wśród licznych rodzajów patologicznego lęku należy wspomnieć o tzw. lęku separacyjnym. Na czym polega? U kogo najczęściej występuje? Jakie objawy powoduje i co robić, aby mu przeciwdziałać?
Lęk separacyjny – co to jest?
Termin lęku separacyjnego odnosi się w głównej mierze do wzmożonego odczuwania niepokoju wskutek związanego z rozdzieleniem i brakiem kontaktu z określonymi osobami (przeważnie bliskimi np. rodzice, partner, rodzeństwo, dziadkowie). Lęk separacyjny przeważnie dotyczy dzieci, które niezwykle emocjonalnie reagują na konieczność separacji od rodziców np. wskutek konieczności pozostania w przedszkolu bądź szkole. Obawa przed utratą fizycznej bliskości z opiekunem.
Lęk separacyjny u dzieci jest jednym z etapów prawidłowego rozwoju psychoemocjonalnego i przeważnie jego negatywne objawy ulegają zanikowi w okolicach 4-5 roku życia. Występowanie ich w późniejszym czasie lub w wieku dorosłym zazwyczaj oznacza, że czynniki stanowiące potencjalną przyczynę występowania separacyjnych zaburzeń lękowych nadal oddziałują na psychikę.
Jakie są przyczyny i objawy lęku separacyjnego?
U podłoża występowania zaburzeń lękowych związanych z odseparowaniem należy doszukiwać się różnorodnych czynników ryzyka:
- zaburzenia lękowe u opiekunów,
- nadopiekuńczość ze strony rodziców i zbyt zażyłe relacje z opiekunami,
- strata bliskich osób lub konieczność nagłej separacji od konkretnej osoby np. wskutek ograniczenia praw rodzicielskich,
- wydarzenie w życiu dziecka odznaczające się dużym ładunkiem emocjonalnym np. konieczność nagłej zmiany szkoły, wyprowadzka z miejsca zamieszkania.
Ponadto częstotliwość występowania separacyjnych zaburzeń lękowych jest znacznie większa w przypadkach np. nadmiernej wrażliwości dziecka, problemów ze snem i zasypianiem czy dolegliwości związanych z przewodem pokarmowym.
Symptomy związane z występowaniem lęku separacyjnego są bardzo podobne do tych, które są znane z innych zaburzeń lękowych. Głównym objawem jest silne poczucie niepokoju w momencie rozdzielenia z określoną osobą. Strach może prowokować chorego do unikania sytuacji ponownej separacji (np. dzieci symulują zły stan zdrowia, aby nie uczęszczać do szkoły), a organizmowi zaczynają doskwierać rozmaite niedogodności np. trudności z zasypianiem, nawracające koszmary senne, mocne i skrajne reakcje emocjonalne oraz dolegliwości somatyczne jak kolka, biegunka, wymioty, zawroty głowy, ucisk w klatce piersiowej czy kołatanie serca.
Jak leczyć lęk separacyjny?
Podobnie jak w przypadku innych zaburzeń lękowych, tak samo i lęk separacyjny wymaga wielowymiarowego leczenia. Podstawą jest oczywiście psychoterapia, której głównym celem jest zrozumienie przyczyny występującego mechanizmu obronnego oraz nauka radzenia sobie w sytuacjach, gdy dochodzi do jego nasilenia. Psychoterapeuci uczą dzieci i osoby dorosłe technik, które mają ułatwić im codzienne funkcjonowanie np. w momencie napadu lękowego. Gdy zachodzi potrzeba, to wówczas niezbędne okazuje się włączenie farmakoterapii. Niemniej jednak leczenie farmakologiczne stanowi tylko dodatek do regularnych sesji z psychologiem. Przeważnie psychoterapia jest realizowana w nurcie behawioralno-poznawczym, która umożliwia choremu właściwą interpretację odbieranych bodźców i doświadczanych przeżyć emocjonalnych. Kluczowym zadaniem specjalistów jest uzmysłowienie pacjentowi, że odseparowanie nie stwarza dla niego realnego zagrożenia.
Bibliografia:
- Milrod B., et al. „Childhood separation anxiety and the pathogenesis and treatment of adult anxiety.” American Journal of Psychiatry 2014, 171(1): 34-43.
- Kossowsky J., et al. „The separation anxiety hypothesis of panic disorder revisited: a meta-analysis.” American Journal of Psychiatry 2013, 170(7): 768-781.
- Dąbrowska M. „Lęk przed separacją w dzieciństwie.” Pediatria Polska 2007, 82(4): 329-332.
- Dąbkowska M. „Unikanie szkoły jako wyraz zaburzeń lękowych u dzieci.” Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2002, 2(3): 167-170.
